De strijd tegen witwassen met Bitcoinconstructies

Registratieplicht

Sinds mei dit jaar is de Implementatiewet wijziging vierde anti-witwasrichtlijn (AMLD5) ingegaan. Gevolg is dat bedrijven die cryptovaluta’s aanbieden en verhandelen zich moeten registreren bij De Nederlandsche Bank (DNB). Sinds de invoering heeft DNB dertien registraties goedgekeurd. Deze aanbieders mogen sinds 22 november cryptovaluta aanbieden en beheren. Daarmee is een belangrijke poortwachtersfunctie weggelegd voor deze bedrijven en is controle aan de ‘crypto poort’ verplichte kost geworden. Toch moeten we alert blijven op indicatoren die wijzen op witwasconstructies met behulp van crypto’s. Europol schat in dat inmiddels meer dan de helft van het verkeer tussen criminelen in bitcoins plaatsvindt. De cash out – het omzetten van cryptovaluta naar contant geld – is nog steeds voor de crimineel de belangrijkste mogelijkheid om Bitcoins te witwassen. Dit gaat via Bitcoinhandelaren en hun betaalrekeningen.

Onderzoek Basset (uitspraak Rechtbank Rotterdam 9-11-2020)

Een onderzoek naar de zaak Basset laat zien hoe een dergelijke constructie werkt. In deze zaak hadden Bitcoinhandelaren een aantal vennootschappen opgericht waarvan zij de bestuurders waren en ook leiding gaven aan deze entiteiten. Samen met de oprichting van deze vennootschappen werden een aantal bankrekeningen geopend. Via de BV’s van de handelaren werden de Bitcoins verhandeld waarbij zij Bitcoineigenaren via het dark web aanboden om hun Bitcoins om te zetten in contanten. Om dit voor elkaar te krijgen, werden de Bitcoins overgeschreven naar één van de wallets van de handelaren. Vervolgens verkochten ze deze aan reguliere Bitcoin exchange bedrijven en ontvingen de cash. Aan de Bitcoineigenaren garandeerden zij volledige anonimiteit tegen een ongebruikelijk hoge beloning. Op deze manier is in drie jaar tijd in totaal voor bijna 20 miljoen euro aan Bitcoins contant uitgekeerd.

Verplichtingen vanuit de Wwft

Financiële instellingen vallen onder het toezicht van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en daarmee is er toezicht op de handel in de cryptovaluta door deze instellingen. Vóór ingang van de vijfde anti-witwasrichtlijn was echter voor het wisselen of opslaan van cryptovaluta geen vergunning verplicht. Daarmee konden de platforms en handelaren bij het omwisselen van crypto’s naar fiatgeld en bij het aanbieden van bewaarwallets vrij van toezicht handelen.

Inmiddels dienen ook deze instellingen verplicht een klantonderzoek uit te voeren. Daarmee stellen ze de identificatie en verificatie van de uiteindelijk belanghebbende vast. Hierdoor wordt de anonimiteit bij handel in cryptovaluta een stuk lastiger waar het voorheen juist hierom te doen was. Tevens dienen instellingen de herkomst van het vermogen vast te stellen om hiermee het risico op witwassen van criminele gelden te voorkomen.

Red flags

Als we kijken naar indicatoren die duiden op witwasrisico’s bij cryptovaluta, dan kunnen we de volgende red flags benoemen:

• In korte tijd worden vele transacties met cryptovaluta uitgevoerd of ingewisseld voor contanten waarbij deze onder de zogenaamde threshold (drempel) waarde blijft met als doel deze lastiger te detecteren.
• In korte tijd (vaak binnen 24 uur) worden grote contante geldbedragen opgenomen waarbij voorafgaand een boeking heeft plaatsgevonden met cryptovaluta exchange.
• Het binnen korte tijd doorsluizen van grote geldbedragen naar buitenlandse rekeningen waar deze vervolgens contant worden opgenomen.
• Grote kasstortingen die gevolgd worden door aankoop van cryptovaluta.
• Het gebruik van een betaalkaart waarbij deze gevoed wordt door cryptovaluta.
• Bedragen die worden overgemaakt vanuit een online casino waarbij deze in eerste instantie de storting heeft geaccepteerd met cryptovaluta.
• Gedragingen van de klant waarbij het gebruik van cryptovaluta niet passend is bij de bedrijfsactiviteiten.

Ongebruikelijke geldstromen

Hadden de witwaspraktijken in bovenstaande casus voorkomen kunnen worden? Ik denk het wel. De grote sommen contant geld waarmee de aankoop van Bitcoins plaatsvond, moet opgevallen zijn. Deze bedragen waren dermate hoog en afwijkend van het reguliere betaalverkeer dat dit een duidelijk signaal had moeten opleveren bij de medewerkers.

Ook de hoogte en hoeveelheid van contante geldopnamen duidt op grootschalige contante Bitcoinhandel die niet te rijmen viel met wat gebruikelijk is. Tenslotte ontbrak het bij deze verdachten aan een gedegen administratie waarbij de herkomst van gelden en achtergrond van de Bitcoineigenaren niet is onderzocht en vastgelegd.

Met een gedegen klantonderzoek vanuit de financiële instelling had dit voorkomen kunnen worden en was detectie van deze ongebruikelijke geldstromen eerder aan het licht gekomen.

Vijfde anti-witwasrichtlijn

Voor een deel zal de poortwachtersrol bij aanbieders en platformen van cryptovaluta zeker gaan helpen in de bestrijding van witwassen. Toch zijn er afgelopen maand op een G20-bijeenkomst nog zorgen geuit over de toenemende rol die cryptovaluta in de strijd tegen financieel-economische criminaliteit.

Hierbij heeft de Financial Action Task Force (FATF) een aantal aanbevelingen gedaan aan de G20-landen om deze over te nemen en te implementeren: de FATF Standards. Deze aanbevelingen zijn vooral gericht op het tegengaan van anonimiteit van handel en bezit in cryptovaluta en het creëren van een verantwoord toezicht. Hier zal de vijfde anti-witwasrichtlijn zeker een bijdrage in gaan leveren. Ter aanvulling doet FATF ook een oproep om het gebruik van moderne technologie en inzet van Artificial Intelligence te vergroten. Daarmee worden ongebruikelijke geldstromen makkelijker gedetecteerd en wordt deze vorm van criminaliteit bestreden.

In de praktijk

Realiseer je dat de handel in Bitcoins en andere cryptovaluta niet alleen een zaak is van bedrijven die cryptovaluta’s aanbieden en verhandelen. Wees alert op signalen zoals grote bedragen in contanten die kunnen duiden op grootschalige contante Bitcoinhandel of het doorsluizen van grote geldbedragen naar buitenlandse rekeningen.

Wil jij je verder verdiepen in dergelijke red flags? Dan raad ik je aan het FATF Report ‘Virtual Assets Red Flag Indicators of Money Laundering and Terrorist Financing’ te bestuderen. FATF heeft op basis van meer dan 100 case studies de belangrijkste red flags geformuleerd die crimineel gedrag zouden kunnen suggereren.

Bron

• FATF/OECD 2020 FATF Report, Virtual Assets Red Flag Indicators of Money Laundering and Terrorist Financing: http://www.fatf-gafi.org/publications/methodsandtrends/documents/virtual-assets-red-flag-indicators.html