Het (ondernemers)pensioen en de ultralage rentestand

Een negatieve rente is een vreemd en onlogisch fenomeen in ons kapitalistisch model waarin kapitaal en arbeid een vergoeding kennen in de vorm van rente of dividend en respectievelijk loon. Vooraanstaande economen verschillen van mening over de lange termijn gevolgen van een negatieve rente op de economie en maatschappij. Pas later kunnen wij terugblikken en lessen trekken over wat de beste koers was geweest in dit tijdperk.

Rente betalen over je pensioen

Duidelijk is dat de ultralage rente impact heeft op verschillende deelgebieden waarmee je zowel privé als in je rol als financieel adviseur te maken hebt. Denk bijvoorbeeld aan het oversluiten van de hypotheek, de wijze van ondernemingsfinanciering, bedrijfswaarderingen en pensioenopbouw.

Zo ontvangen pensioenfondsen inmiddels geen rente op aangekochte staatsobligaties, maar betalen ze er juist voor. Pensioenfondsen hebben namelijk de verplichting om staatsobligaties op te kopen; zij hebben hier geen keus in. Veel klanten zijn bezorgd dat banken in de nabije toekomst een negatieve rente gaan hanteren op hun spaartegoed. Ze beseffen echter onvoldoende dat ze als deelnemer in een pensioenfonds op dit moment vaak al geld betalen over hun gestalde spaartegoed. Als financieel adviseur is het belangrijk om de impact van de ultralage of negatieve rente op het te bereiken pensioen van de klant inzichtelijk te maken. In veel gevallen is het verstandig om nu al maatregelen te treffen om het tekort aan inkomen bij pensionering op te vangen.

Wetsvoorstellen om een deel van het pensioenkapitaal aan te wenden om de hypotheekschuld in box 1 af te lossen zijn in dit kader begrijpelijk. Op korte termijn kan aflossen van de hypotheekschuld inderdaad aantrekkelijk zijn. Echter, een dergelijke keuze heeft niet alleen impact op het huidige besteedbaar inkomen van de klant, maar bijvoorbeeld ook op de hoogte van zijn nalatenschap en de verschuldigde erfbelasting bij overlijden. Als financieel adviseur is het noodzakelijk dat je de klant hierin inzicht kunt geven.

Focus op korte termijn

Veel ondernemers bouwen geen pensioen op bij een pensioenfonds, maar regelen hun pensioen zelf. Hiervoor halen zij geleidelijk een bedrag uit de onderneming dat zij elders wegzetten voor hun oude dag, of wenden zij hun kapitaal volledig aan in de onderneming en hopen ze op een mooie verkoopopbrengst later. Dit is afhankelijk van de zienswijze (strategie) van de ondernemer.

Ondernemers zijn vaak gefocust op de korte termijn strategie (overleven in een concurrerende markt). Voor de MKB-ondernemer wordt concurreren op prijs steeds lastiger. De rente op veel bedrijfsobligaties is tegenwoordig ultralaag en in bepaalde gevallen zelfs negatief. Grote bedrijven beschikken hierdoor, in tegenstelling tot het MKB, over nagenoeg gratis en onbeperkt kapitaal en kunnen alleen al daarom goedkoper produceren. Blijvend investeren in kwaliteit en service is dus noodzakelijk binnen het MKB.

Door de focus op de korte termijn strategie blijkt het voor de meeste ondernemers heel lastig om ook het doel op de lange termijn (ten behoeve van de oudedagsvoorziening) te bewaken.

Het oudedagsvraagstuk voor de ondernemer

Een goede financieel adviseur heeft een belangrijke rol bij het bepalen van de ondernemingsstrategie op de lange termijn. Hoe? Door bijvoorbeeld het oudedagsvraagstuk mee te nemen bij het bepalen van deze strategie. De afzonderlijke doelen (zakelijk en privé) die dan met elkaar in conflict komen of juist in elkaars verlengde liggen, komen dan vanzelf naar boven. Hierbij is het noodzakelijk dat je als sparringpartner optreedt van de ondernemer en zaken meeneemt in de bredere planning ten behoeve van de ondernemer in privé. Begrip van de bedrijfsstrategie die de ondernemer voert en inzicht in de financiële middelen die nodig zijn om deze strategie uit te voeren (zoals investeringen) is belangrijk.

Voorbeeld

Het gaat goed met de onderneming van jouw klant en hij wil graag een uitbreidingsinvestering doen van € 300.000. Financiering van de gewenste investering is mogelijk tegen een rente van 7%. Jouw klant geeft aan dat het hem rendementstechnisch interessanter lijkt om deze investering grotendeels uit eigen privé middelen (spaargeld) te betalen. Dit spaargeld is weliswaar bestemd voor zijn oude dag, maar levert op dit moment met een rentevergoeding van 0,05% nagenoeg niets op in box 3. Sterker nog, het aanhouden van het spaartegoed kost zelfs geld door de vermogensrendementsheffing.

Het eerste wat in dit voorbeeld opvalt, is dat de klant appels met peren vergelijkt. Het is belangrijk om in je advies aan de klant uit te leggen dat je in de vergelijking uit moet gaan van de netto-opbrengst. Daarbij hou je bijvoorbeeld rekening met het gegeven dat bepaalde financieringslasten aftrekbaar zijn en de kosten van eigen vermogen niet. Hoewel er ook na belastingaftrek nog steeds verschil bestaat tussen de netto-opbrengsten, blijft het de vraag of het gelopen risico met het kapitaal bestemd voor de oudedagsvoorziening, passend is.

Het meest belangrijke zijn de wensen en doelstellingen van je klant. Is de korte termijn doelstelling (groei van de onderneming) doorslaggevend en wenst de klant hiervoor eigen middelen in te zetten? Dan ligt jouw toegevoegde waarde als financieel adviseur in het meedenken over de opbouw van de financiering. Wellicht is het voor de klant interessant om het inzetten van eigen middelen te combineren met een externe financiering. Met een goede kennis van en inzicht in (gestapelde) financieringsvormen, cash flow en zekerheden ben je in staat om de voor de klant meest gunstige financiering te adviseren.

Is juist risicobeheersing in het kader van de pensioenvoorziening doorslaggevend? Dan is het jouw rol om de ondernemer inzicht te geven in de scenario’s van de diverse investeringsmogelijkheden voor zijn pensioen. Denk hierbij aan (een combinatie van) investeren in de eigen onderneming, eigen woning, instrumenten op de beurs, of (in)direct vastgoed. Uiteraard beschik je als adviseur niet over voorspellende gaven. Maar je kunt wel samen met de klant de uitgangspunten van de scenario’s binnen een plan bespreken zoals het gewenste rendement, risico, de looptijd en liquiditeit van de investering. Het netto rendement, oftewel het besteedbaar inkomen, dient in je advies het uitgangspunt te zijn. Het is onmogelijk om de onderneming hierbij los te koppelen van de ondernemer. De verwevenheid van de belangen is hiervoor te groot.

Financiële planning

Het realiseren van een goede oudedagsvoorziening is wellicht de grootste uitdaging in het kader van financiële planning. Dit geldt zowel voor de particulier als de ondernemer. De huidige ultralage rentestand maakt dit nog lastiger. Als financieel adviseur dien je klanten inzicht te geven in de mogelijkheden en de gevolgen van de gemaakte keuzes. Het visualiseren van de verschillende scenario’s en het gebruik van software zijn sterke instrumenten die je hierbij kunnen helpen.