In de financiële sector wordt continu gewerkt aan het bestrijden van fraude, witwaspraktijken en terrorismefinanciering. Financieel professionals hebben hierin een cruciale rol in het kader van CDD/KYC om te voorkomen dat organisaties worden misbruikt voor verkeerde doeleinden. Ook de regering houdt zich hiermee bezig door middel van wet- en regelgeving. In dit artikel behandelen we de ontwikkelingen op het gebied van grote, contante betalingen ter voorkoming van witwassen.
Recent kwam VVD Rotterdam met het idee een cashverbod in te voeren in de Maasstad. Zo zou een fikse boete volgen wanneer je op straat staande wordt gehouden met meer dan € 2.000 contanten op zak. Daarnaast is het verbieden van contante betalingen in dure kledingwinkels van meer dan € 500 onderdeel van het idee. De reden hiervoor is volgens fractievoorzitter Vincent Karremans: "Normale Nederlanders gaan namelijk niet met meer dan € 2.000 cash over straat. Sterker nog, de meeste Rotterdammers hebben niet eens zoveel geld, laat staan contant geld. Weet je wie wel? Drugscriminelen."
Het aantal pintransacties stijgt ieder jaar behoorlijk. Zo waren er in 2019 ruim 7,5 miljard pinbetalingen, een stijging van 8,9% ten opzichte van het jaar ervoor. Ook zien we dat Nederlanders steeds meer vertrouwen hebben in elektronisch betalen. Anno 2019 gaat 62% zonder contant geld op pad. Vijf jaar geleden was dat nog maar een derde. Toch heeft iedereen weleens contant geld in huis of op zak, bijvoorbeeld als fooiengeld, vanwege een gepinde meevaller of een envelopje van je bruiloft. We kiezen er soms dan ook voor om contant te betalen, zoals een tweedehands auto of de wekelijkse boodschappen. Dit doen we voor meer overzicht in onze financiën of ter bescherming van onze privacy. Maar worden deze contante transacties niet binnen afzienbare tijd bemoeilijkt of verboden door de overheid als bijkomend effect in de strijd tegen het witwassen?
Contante gelden zijn nog steeds een wettig betaalmiddel, ook al wordt het steeds moeilijker gemaakt grote bedragen of met grote coupures contant te betalen. Ook het € 500 biljet, dat onder vuur ligt en niet meer wordt geproduceerd sinds begin 2019, behoudt nog steeds zijn waarde. Echter wordt het wel bemoeilijkt om deze contanten uit te geven. Dit vanwege de anonimiteit en het gebrek aan herleidbaarheid die contant geld biedt, waardoor het gunstiger is dan giraal geld voor het criminele circuit. Een van de bekende manieren om gelden wit te wassen is om er (dure) goederen van te kopen, zoals auto’s, sieraden of merkproducten.
In Nederland zijn ondernemers al langer bekend met de meldplicht van grote contante betalingen. In juli 2018 is de meldgrens verlaagd, naar € 10.000 met als uitzondering de grens van € 20.000 voor voertuigen, kunst/antiek, juwelen en edelstenen/edele metalen. Daarmee is het niet verboden om grote aankopen contant te betalen, maar zijn ondernemers wel verplicht hier melding van te maken bij de Financial Intelligent Unit (FIU). Deze instelling onderzoekt vervolgens of een transactie verdacht wordt verklaard, door bijvoorbeeld matching met politiegegevens.
In december 2019 werd het wetsvoorstel plan van aanpak witwassen gepresenteerd. Hoewel het wetsvoorstel uit drie onderdelen bestaat, is in deze context het meest relevant dat contante betalingen van meer dan € 3.000 verboden worden. Dit mag niet worden omzeild door kleinere, losse betalingen die samen een transactie van meer dan € 3.000 vormen. Kun je in de toekomst die tweedehands auto dan niet meer contant betalen bij de dealer? Deels kan dit nog, maar het deel boven de € 3.000 zal giraal voldaan moeten worden.
Nederland is niet uniek in dit plan; België hanteert deze aanpak al sinds 2014. Dit voorkomt dat grote sommen contant geld ineens worden witgewassen, maar het betaalgemak voor kleinere aankopen wel behouden blijft.
Er is een groeiende groep ondernemers die al geen contanten meer accepteert. De reden hiervoor is vaak het gevaar dat gepaard gaat met het hebben van contanten in huis. Dit heeft betrekking op het risico om overvallen te worden of het per ongeluk accepteren van valse biljetten welke bij afstorten bij de bank geen waarde hebben.
Het idee dat contanten op termijn in zijn geheel zullen verdwijnen, houdt de gemoederen bezig. Toch lijkt de insteek voorlopig vooral gericht op het beperken van witwasrisico’s rondom grotere transacties en grotere biljetten. Op 25 september 2020 heeft de ministerraad ingestemd met het plan van aanpak witwassen en zal de grens van contante betalingen van meer dan € 3.000 er op termijn komen. De ingangsdatum hiervan is nog niet definitief vastgesteld. De komende periode zullen we dus onze kleine tot middelgrote transacties nog in contanten kunnen voldoen, terwijl de strijd tegen witwassen zich voortzet.
Bronnen
https://www.pin.nl/wp-uploads/2012/10/p_1.pintransacties_per_jaar.pdf
https://www.betaalvereniging.nl/wp-content/uploads/Infographic_Factsheet_Betalingsverkeer-2019-1.pdf
https://www.dnb.nl/binaries/Eindrapport_tcm46-379981.pdf?2019021914