Is transactiemonitoring door banken succesvol in de strijd tegen criminaliteit?

Werkgever opgelicht voor ruim € 200.000

In dit geval ging het om een medewerker die zijn werkgever voor ruim €200.000 had opgelicht. In eerste instantie vielen de transacties van de zakelijke rekening (ABN AMRO) naar de privé rekening van de medewerker (ING) niet direct op. Pas op het moment dat er een internationale transactie van € 100.000 plaatsvond, is er bij ING een alert afgegaan. Van deze transactie is vervolgens geen melding gemaakt bij de Financial intelligence Unit Nederland (FIU-NL). Pas nadat ING een verzoek van de officier van justitie ontving voor meer informatie over het saldo en de transactiegegevens startte ING een onderzoek.

Enkele maanden na het onderzoek is de klant aangehouden op verdenking van oplichting. Kort daarna heeft de werkgever van deze klant ING aansprakelijk gesteld voor de door haar als derde geleden schade. Na deze aansprakelijkheidstelling is de rekening door ING geblokkeerd om verder misbruik te voorkomen.

Verplichtingen vanuit de Wwft

In de basis dient een financiële instelling een onderzoek uit te voeren om inzicht te krijgen in de identiteit, aard en achtergrond van de klant om mogelijke integriteitsrisico’s als hierboven te voorkomen. Dit is vastgelegd in de Wwft (artikel 2a Wwft) en deze heeft daarin een preventief doel. Daarnaast is in de Wwft opgenomen dat de financiële instelling de klantrelatie periodiek monitort en beoordeelt of de situatie van de klant na acceptatie is veranderd. Aanleiding kan zijn een vermoeden van een ongebruikelijke transactie. Impliciet volgt hieruit de eis dat financiële instellingen beschikken over systemen en procedures om dit goed uit te voeren. Daarmee heeft de Wwft een repressief doel.

Indien er een vermoeden bestaat van een ongebruikelijke transactie, moet hier als eerste een melding van worden gedaan aan de FIU-NL. Zij bepaalt of de gemelde ongebruikelijke transactie als verdacht moet worden gekwalificeerd en geeft in dat geval de transactie(s) door aan de opsporingsautoriteiten.

Zorgplicht banken

Vervolgens zal de instelling verder onderzoek moeten doen en maatregelen moeten treffen om hiermee schade te voorkomen. De zorgplicht van een financiële instelling gaat hiermee op de eerste plaats naar de eigen klanten, waarmee een contractuele verhouding bestaat. Maar ook naar derden, waarbij de instelling op basis van haar professionaliteit en haar rol in het betalingsverkeer een grote verantwoordelijkheid heeft.

In deze casus heeft ING volgens het oordeel van de rechtbank haar zorgplicht onvoldoende vervult en daarmee onrechtmatig gehandeld. Er was voldoende aanleiding om eerder al maatregelen te treffen om daarmee schade (ook naar derden) zoveel als mogelijk te voorkomen. In dit geval ging het om bedragen die binnenkwamen van de gedupeerde rekeninghouder waarbij ING had moeten signaleren dat deze bedragen, afkomstig van ABN AMRO, ongebruikelijk waren.

Succesfactoren Transactiemonitoring

We zien dus dat bij het opsporen van criminele activiteiten transactiemonitoring een kritische succesrol vervult. In de praktijk zie ik regelmatig dat dit nog onvoldoende is geborgd op de volgende elementen:

1. Onderzoek naar het transactieverleden bij het aangaan van een nieuwe klantrelatie wordt bemoeilijkt, omdat banken onderling geen gegevens uitwisselen over cliënten, ter bescherming van de privacy. Begrijpelijk, maar een gezamenlijke aanpak zou tegelijkertijd zorgen voor een effectievere aanpak.
2. Bij het detecteren van een ongebruikelijke transactie speelt de awareness van de medewerker ook een belangrijke rol. Een alert die niet tijdig wordt opgepakt, vindt vaak zijn oorsprong in de enorme hoeveelheid werk die nog verzet moet worden. Een risicogerichte aanpak draagt bij aan de juiste prioritering van werkzaamheden waarbij dit soort alerts eerder opgepakt worden.
3. Het melden van een ongebruikelijke transactie bij de FIU zorgt ervoor dat deze de gegevens analyseert om misdrijven te voorkomen en ook opspoort. De juiste sturing hierop ontbreekt nog al eens in de praktijk. Aan de kant van de FIU zien we nog steeds enorme achterstanden in het behandelen van deze alerts waardoor deze niet tijdig aan bod komen.
4. Bij het signaleren van een ongebruikelijke transactie wordt nog onvoldoende het totale klantbeeld geanalyseerd en worden hier onvoldoende verbanden gelegd met mogelijke andere risico’s. Hierin schuilt ook de uitdaging en complexiteit van de rol die de analist vervult. Het aan elkaar knopen van signalen en leggen van verbanden, zorgt ervoor dat we een beter beeld hebben hoe financiële stromen lopen, welke risico’s er spelen en welke partijen hierbij betrokken zijn.

Is daarmee transactiemonitoring succesvol in de strijd tegen criminaliteit?

Jazeker, het helpt ons om geldstromen die afwijken van wat gebruikelijk is te signaleren en hier verder onderzoek naar te doen. Het is een krachtig instrument die financiële instellingen inzetten om dit snel en adequaat te kunnen doen. Zeker ook in de (bijzondere) zorgplicht die financiële instellingen vervullen, helpt dit om onze klanten te behoeden voor criminelen. Daarbij komt ook een dosis gezond verstand om de hoek kijken van de analist en een risicogerichte aanpak om dit effectief in te zetten. Mijn indruk is dat hier nog veel winst te boeken is in de strijd tegen criminaliteit.