Ondermijning. Wat is het? Wat kunnen we er tegen doen?

Wat is ondermijning?

Bij ondermijning wordt de maatschappij ontwricht door het vermengen van de bovenwereld (maatschappij zoals we die kennen) en de onderwereld (georganiseerde criminaliteit. De ‘eigen regels’ van deze onderwereld hebben op vele manieren uitwerking in onze maatschappij. Het gevoel van veiligheid en leefbaarheid neemt af voor de gewone burger.

Ondermijning komt voort uit enkele hoofdcategorieën van georganiseerde criminaliteit. Deze worden gecategoriseerd door het LIEC (Landelijk Informatie en Expertise Centrum), een samenwerkingsverband tussen overheidsinstanties dat specifiek gericht is op ondermijnende criminaliteit. Het zou dan gaan om georganiseerde drugscriminaliteit, witwassen, mensenhandel, (vastgoed)fraude en criminele motorbendes.

Koos Plooij

Officier van justitie Koos Plooij zegt in de rechtszaal (bron) over de martelcontainers: “Waar wij hier getuige van zijn is de achterkant van het recreatieve gebruik van cocaïne in Nederland en ons omringende landen. Onze samenleving dreigt eraan gewend te raken: tienduizenden kilo’s met een marktwaarde van miljarden euro’s worden per jaar in de havens van Rotterdam en Antwerpen onderschept (…) en de onderwereld die graag aan de vraag voldoet, maar wel volgens haar eigen regels: corrumperend, ondermijnend, keihard, niets en niemand ontziend”. 

Ondermijning aanpakken, hoe?

De overheid besteedt, veelal in de vorm van het eerdergenoemde LIEC, steeds meer aandacht aan dit onderwerp. Denk aan samenwerkingen van bijvoorbeeld gemeenten, politie en douane. En ook publiek-private samenwerkingen met ondernemingen zoals banken. Deze aanpak is grotendeels gericht op het weerbaar maken van betrokken partijen tegen ondermijning.

Bewust en weerbaar maken

De inmenging in de bovenwereld is in veel gevallen ook bedoeld om deze criminele activiteiten te blijven faciliteren of buiten zicht te houden. Hiervoor gebruiken ze ‘facilitators’. Dit zijn (rechts)personen die bewust, onbewust of gedwongen de ondermijnende criminaliteit mogelijk maken. Dit kan gaan om een boer die wordt gedwongen op zijn land een drugslab te faciliteren en geen vragen te stellen. Of om een crimineel die in het bestuur van een sportclub toetreedt en geld witwast via de club.

Door mensen op sleutelposities bewust te maken van het fenomeen ondermijning en de verschijningsvormen, ontstaat er een bredere awareness en alertheid op deze vorm van criminaliteit. Hierbij spelen ook banken een belangrijke rol, in het witwasrisico en hun rol om dit te onderzoeken en eventueel te melden.

Bemoeilijken witwassen

De grootste drijfveer achter georganiseerde criminaliteit en daarmee achter ondermijning, is geldelijk gewin. Uiteindelijk worden deze illegale activiteiten aantrekkelijk door de grote sommen geld die ermee gemoeid zijn. Door het bemoeilijken of ontzeggen van de optie om het verdiende geld uit te geven of anderszins witte wassen, wordt een barrière opgeworpen.

Ook in deze fase speelt de bank een cruciale rol in de aanpak van ondermijning. Er worden regelmatig grote sommen contant geld gevonden in verborgen ruimten van auto’s of bedrijfspanden, maar het grootste gedeelte van het crimineel verkregen vermogen loopt vermoedelijk wel via controlerende instanties zoals notarissen of banken.

Signalerende functie

De bank of financiële instelling heeft daarmee, door haar unieke positie met zicht op geldstromen, een signalerende functie. De bank kan als enige deze gelden volgen en een afweging maken of dit past binnen het beeld dat er van de klant is. Het melden van vermoedens van witwassen kan voor de opsporingsinstanties leiden tot ofwel een nieuw signaal om te onderzoeken, ofwel bijdragen aan een reeds lopend onderzoek. Dit verloopt in de basis altijd via een melding aan het Financial Intelligence Unit (FIU).

Cruciale rol voor de financiële sector

Door het samenbrengen van deze twee taken van de bank, het melden aan de ene kant en het stoppen met faciliteren aan de andere kant, vervullen we als financiële sector een cruciale rol in het bestrijden van ondermijnende criminaliteit. Ook zo dragen we dus bij aan het leefbaar houden van onze maatschappij.

Bronnen:

https://nos.nl/artikel/2339849-politie-geeft-meer-details-over-martelcontainers-wouwse-plantage https://www.om.nl/actueel/nieuws/2022/02/07/strafeisen-tot-12-jaar-in-zaak-martelcontainers https://www.telegraaf.nl/nieuws/228658024/martelcontainer-wouwse-plantage-dit-zijn-weerzinwekkende-effecten-van-de-cocainehandel
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondermijning
https://www.ad.nl/binnenland/criminele-invloed-bij-een-op-de-acht-amateursportclubs~a3dad54ce/